Listen to “Piet Mondrian e Composición número I con vermello e azul” on Spreaker.
“A arte non só continuará, senón que se realizará aínda máis. Por medio da unificación da arquitectura, da escultura e da pintura crearase unha nova realidade plástica.”
— Piet Mondrian, 1937
O autor: Piet Mondrian
Piet Mondrian, pintor neerlandés, naceu e medrou nun ambiente familiar estrito e moi relixioso, cun pai profesor, profesión que tamén exerceu durante un tempo. A súa educación relixiosa, especialmente a influencia do movemento teosófico ao que pertenceu, marcou profundamente a súa visión artística. Mondrian comezou pintando paisaxes ao estilo dos naturalistas franceses, acadando recoñecementos e premios. Un punto de inflexión na súa carreira foi a exposición das primeiras obras de Van Gogh en Amsterdam (1905), que influíu no seu uso da cor e das pinceladas, así como no interese por temas como as árbores.
A súa evolución artística pasou por etapas influenciadas polo Puntillismo e, sobre todo, polo Cubismo de Picasso tras instalarse en París en 1911. Mondrian buscaba sempre expresar unha interpretación máis espiritual do mundo. Por motivos familiares, regresou aos Países Baixos en 1914, coincidindo co estalido da Primeira Guerra Mundial. Alí coñeceu a Theo Van Doesburg e, xuntos, fundaron o grupo e a revista “De Stijl”, onde Mondrian expuxo as bases do Neoplasticismo no seu manuscrito “A nova plástica en pintura”.
Durante os anos 20, a súa obra e pensamento difúndense amplamente grazas aos artigos publicados. Nos anos 30, Mondrian convértese nun artista recoñecido internacionalmente, especialmente en Gran Bretaña e Estados Unidos, onde se instala en 1939 para fuxir dos nazis e da Segunda Guerra Mundial. Morre en Nova Iorque en 1944, cidade que o fascinou e onde a súa obra seguiu evolucionando.
Unha recomendación
O estilo: Neoplasticismo
O Neoplasticismo, movemento fundado por Mondrian e outros membros de De Stijl, buscaba unha arte total, integrando arquitectura, escultura e pintura para construír unha nova realidade e unha sociedade moderna. Os seus principios principais son:
- Racionalización e progreso: A arte debía servir para mellorar a vida, propoñendo alternativas á explotación capitalista e á guerra.
- Abstracción pura: Inspirados polo Cubismo, eliminan calquera referencia figurativa para expresar a orde espiritual universal.
- Uso exclusivo de liñas rectas: Só horizontais e verticais, evitando curvas ou diagonais.
- Cores primarias e “non cores”: Emprego de vermello, azul e amarelo xunto con branco, negro e gris.
- Equilibrio dinámico: Composicións xeométricas precisas, sen simetría pero con equilibrio visual.
- Rexeitamento do sentimentalismo: A arte debe ser racional, afastada das emocións e enfocada á mente.
A abstracción era, para Mondrian, o mellor medio de expresión para transmitir ideas espirituais e universais, afastándose do expresionismo e do surrealismo.
Análise de “Composición número I con vermello e azul”
Pintada en 1921, esta obra é un exemplo paradigmático do Neoplasticismo. Trátase dun óleo sobre lenzo de pouco máis de 1 metro cadrado, actualmente no Kunstmuseum Den Haag (A Haia).
Características principais:
- Composición xeométrica: A superficie está dividida por unha cuadrícula de liñas negras grosas, formando rectángulos e cadrados de diferentes tamaños.
- Cores: Emprego exclusivo de cores primarias (vermello, azul, amarelo) e non cores (branco e negro). As cores aparecen puras, sen mesturas nin degradados, delimitadas polas liñas negras ou abertas, suxerindo expansión infinita.
- Equilibrio visual: Non hai simetría, pero si equilibrio dinámico. O cadrado vermello ten un peso visual que compensa o rectángulo azul, mentres que as áreas brancas actúan como espazos neutros que equilibran o conxunto.
- Liñas negras: Representan os extremos absolutos (horizontalidade e verticalidade), simbolizando a orde. Non só delimitan, senón que tamén equilibran e impiden a unión das cores.
- Racionalidade e abstracción: A composición está estudada matematicamente, buscando a proporción perfecta e a máxima simplificación. A realidade redúcese a altura e anchura, e a terceira dimensión é suxerida polas sensacións que transmiten cor, luz e distancia.
- Función universal: Mondrian busca eliminar o aspecto tráxico da vida, afastándose do expresionismo e surrealismo, e propón unha arte que reflicta a realidade tal como lle chega ao artista, cunha responsabilidade cultural.
Influencia e legado:
A obra de Mondrian, que pode parecer dunha simplicidade aparente, tivo unha enorme repercusión na arte posterior, consolidando o movemento abstracto e influíndo no deseño, arquitectura e moda. A súa estética minimalista converteuno nun símbolo da modernidade.
A Composición número I con vermello e azul é, en definitiva, un exemplo de como a abstracción pode ser un poderoso medio para expresar ideas universais, e de como a arte pode servir para construír unha nova realidade baseada na orde, a harmonía e o progreso.
Créditos
Todas as obras utilizadas distribúense baixo a licenza Creative Commons:
Música da sintonía (Creative Commons Attribution 3.0):
- District Four, de Kevin MacLeod (https://incompetech.com)
- Temptation March, de Jason Shaw (http://audionatix.com).
Música incluída neste episodio: (CC)
- Take Off, de Andy Kirk e orquestra.
Imaxe:
- Composición número I con vermello e azul, de Piet Mondrian.
O pódcast está baixo a licencia CC BY-NC 4.0.