Listen to “Pablo Picasso e Guernica” on Spreaker.
A vida de Pablo Picasso: xenio e controversia
Pablo Ruíz Picasso foi un artista que revolucionou a arte contemporánea e deixou unha pegada imborrable tanto pola súa obra como pola súa personalidade. Nacido en Málaga en 1881, a súa carreira estivo marcada por unha constante evolución estilística: desde a época azul e rosa até o cubismo analítico e sintético, Picasso nunca deixou de experimentar e reinventarse.
A súa vida persoal foi tan complexa como a súa arte. Nos últimos anos, a figura de Picasso foi obxecto de revisión crítica, especialmente polo seu trato ás mulleres e polas relacións que mantivo, como a que comezou con Marie-Thérèse Walter cando ela era menor de idade. Isto provocou debates sobre a posibilidade de separar a vida do artista da súa obra, chegando incluso a movementos que promoveron a súa “cancelación” en espazos públicos e museos.
A nivel político, Picasso estivo sempre vencellado a ideais progresistas e á defensa da liberdade, algo que se reflicte de xeito claro na súa obra máis emblemática: o “Guernica”.
Unha recomendación: Arte Compacto.
En 1937, en plena Guerra Civil española e co auxe dos fascismos en Europa, a Lexión Cóndor alemá, apoiada pola aviación italiana, bombardeou de forma masiva e indiscriminada a vila de Gernika. Este ataque, considerado un precedente dos bombardeos sobre civís na Segunda Guerra Mundial, deixou entre 1.600 e 2.000 mortos e arrasou tres cuartas partes da vila.
O goberno da II República encargou a Picasso unha obra para o Pavillón Español da Exposición Internacional de París. Aínda que inicialmente dubidou, tanto pola súa tendencia a pintar temas autobiográficos como pola súa liberdade creativa, o impacto do bombardeo de Gernika fixo que aceptase o reto. En menos de dous meses, Picasso creou unha das obras máis universais e conmovedoras da historia da arte.
Análise do Guernica: Características principais
Formato e técnica
- Óleo sobre lenzo de gran formato ($$8 \times 3,5,\mathrm{m}$$), actualmente exposto no Museo Reina Sofía de Madrid.
- Composición case plana, sen profundidade, propia do cubismo, pero con recursos expresionistas e simbolistas.
Tema e significado
- O cadro denuncia os horrores da guerra e a barbarie, sen referencias directas ao bombardeo de Gernika, cunha mensaxe universal contra a violencia.
- Non é unha simple natureza morta nin só un cadro histórico: é un alegato político e humano.
- A interpretación das figuras é aberta, pois Picasso nunca explicou o seu significado concreto.
Principais figuras e simbolismo
- Nove figuras: seis persoas e tres animais.
- As mulleres e os animais son as principais vítimas, a diferenza de Goya, onde eran homes.
- Nai chorando co fillo morto: dor e perda.
- Muller co candil: esperanza, posiblemente símbolo da II República.
- Muller que foxe ferida: os perseguidos pola guerra.
- Muller cos brazos en alto: inspirada nos fusilamentos de Goya, atrapada no lume.
- Único home: soldado morto cunha espada rota e unha flor, simbolizando a inutilidade da loita e un fío de esperanza.
- Touro e cabalo: símbolos de España, da brutalidade e do sufrimento.
- Lume, bombilla e ollo: elementos ambiguos, asociados á razón, á denuncia dos excesos da industrialización e á luz da verdade.
Composición e cor
- Estrutura triangular, con agrupación de figuras en pirámide.
- Espazo ambiguo, sen referencia clara a interior ou exterior.
- Uso exclusivo do branco, negro e gris, evocando o fotoxornalismo da época e aumentando a expresividade do horror.
- Liñas angulares e fragmentadas, que transmiten movemento, caos e sufrimento físico e emocional.
Unha obra aberta á interpretación
O “Guernica” é unha obra aberta, chea de simbolismo e de múltiples lecturas. Picasso, sempre hermético, prefería deixar que fosen outros quen analizasen o seu significado. O cadro transcende etiquetas estilísticas, combinando cubismo, expresionismo e surrealismo, e converténdose nunha icona universal contra a violencia e a destrución provocada polo fascismo.
“Todas as personaxes, que aparecen axitarse desesperandamente, son presentadas coma vítimas e situadas nun lugar irreal. É unha denuncia política da destrución provocada polo fascismo.”
Conclusión
Picasso, coa súa vida e coa súa obra, segue xerando debate e reflexión. O “Guernica” non só é unha das obras máis recoñecidas do século XX, senón tamén un símbolo atemporal da loita contra a barbarie. A súa forza reside, precisamente, na capacidade de emocionar, interpelar e manterse sempre actual.
Créditos
Todas as obras utilizadas distribúense baixo a licenza Creative Commons:
Música da sintonía (Creative Commons Attribution 3.0):
- District Four, de Kevin MacLeod (https://incompetech.com)
- Temptation March, de Jason Shaw (http://audionatix.com).
Música incluída neste episodio:
- O amor bruxo, de Manuel de Falla.
Imaxe:
O pódcast está baixo a licencia CC BY-NC 4.0.